عابد اکبری
ارتقای روابط تهران ـ دوشنبه با پشتوانه دیپلماسی گردشگری
حوزه فرهنگی شامل دیپلماسی ورزشی، سلامت، علمی، و بطورخاص گردشگری و میراث فرهنگی، یکی از مهم‌ترین بسترهایی است که ایران می‌تواند با ارتقای سطح و حجم همکاری با تاجیکستان، زمینه همگرایی بیشتر در عرصه سیاست خارجی را فراهم نماید.
قدرت نرم که مبتنی بر ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی کشورهاست؛ محصول و نتیجه تصویرسازی مثبت، ارائه چهره موجه از خود، کسب اعتبار در افکار عمومی داخلی و خارجی، تأثیرگذاری غیرمستقیم بر دیگران و اراده دیگران را تابع خویش ساختن است. گردشگری می‌تواند جلوه مثبتی از فرهنگ و سیاست کشورها در اذهان جهانیان ایجاد کند. به عبارتی دیگر یکی از منابع قدرت نرم کشورها دیپلماسی گردشگری است.
گردشگری با باز کردن جایگاه خود در بین برترین فعالیت‌های درآمدزا و اشتغال‌زا، نقش ویژه‌ای در ایجاد صلح و گسترش دوستی بین ملت‌ها یافته است و این مهم در آینده بیش‌ازپیش خود را در روابط بین کشورها نشان خواهد داد. پس، بی‌پایه نخواهد بود اگر ادعا شود صلح از طریق گردشگری برای آیندگان قابل دسترس و امکان‌پذیر خواهد شد. بنابراین، در دیپلماسی عمومی تصویری که از هر کشور در ذهن مردم دیگر نقاط جهان ایجاد می‌شود بسیار مهم است. در این تعریف، فعالان صنعت گردشگری به‌نوعی در حوزه دیپلماسی عمومی کشورهای خود فعالیت می‌کنند.
دیپلماسی گردشگری به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های فرهنگ و دیپلماسی عمومی می‌تواند نقشی مهم در ارتقاء روابط و جایگاه ایران در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز بخصوص در روابط ایران با تاجیکستان ایفاء نمایید. این امر پیش از هر چیز به سبب پیوندهای تاریخی، فرهنگی و زبانی موجود میان دو کشور و ذکر این حقیقت است که تاجیکستان به‌عنوان تنها کشور فارسی‌زبان در آسیای مرکزی ، وضعیت متمایزی با سایر کشورهای این منطقه دارد.
در حال حاضر به‌رغم چند سال پرتنش در روابط تاجیکستان با ایران و بروز برخی سوءتفاهم‌ها میان مقام‌های دوشنبه با تهران، به نظر می‌رسد روابط دو کشور در چند سال اخیر در حال تغییر و تحولات مثبت است. از جمله نشانه های این تحول را می توان در پیام تبریک امامعلی رحمان، رئیس‌جمهوری تاجیکستان به حسن روحانی رئیس جمهور وقت و مردم ایران به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی؛ سفر سراج‌الدین مهرالدین وزیر خارجه تاجیکستان به تهران در خرداد سال ۱۳۹۸ و متعاقبا سفر آقای روحانی به تاجیکستان برای حضور در اجلاس سیکا و گفتگوی روسای جمهور دو کشور برای ارتقا روابط از جمله همکاری و استفاده تاجیکستان از بندر چابهار؛ و از همه مهم‌تر سفر ابراهیم رئیسی رئیس جمهور جدید ایران به تاجیکستان برای شرکت در اجلاس سران شانگهای اشاره نماییم. موارد فوق حاکی از تمایل دو کشور برای بهبود روابط بوده و نشان می‌دهد تنش‌زدایی و ارتباط گسترده با تاجیکستان از اهداف عمده ایران در رابطه با تاجیکستان است.
علاوه بر موراد فوق، بدیهی است که تهران در راستای مناسبات هرچه بیشتر و گسترده‌تر با دوشنبه همه مساعی خود را به کار خواهد گرفت. زمینه های لازم برای این مناسبات نیز آماده است. با نگاهی اجمالی به تاریخ و فرهنگ تاجیکستان می‌توان برخی از مصادیق نزدیکی و همپوشانی‌های فرهنگی را بین دو طرف مشاهده نمود. ازاین‌رو، حوزه فرهنگی شامل دیپلماسی ورزشی، سلامت، علمی، و بطورخاص گردشگری و میراث فرهنگی، یکی از مهم‌ترین بسترهایی است که ایران می‌تواند با ارتقای سطح و حجم همکاری با این کشور همزبان، زمینه همگرایی بیشتر در عرصه سیاست خارجی را فراهم نماید.
براین اساس با توجه به ظرفیت‌های دو کشور در حوزه گردشگری بخصوص زبان و فرهنگ مشترک میان دو کشور، استفاده از پتانسیل موجود در این حوزه می تواند مکملی بر سیاست همسایگی میان دو کشور باشد. در این میان به‌کارگیری سیاستهای مناسب برای معرفی جاذبه‌های گردشگری میان دو کشور؛ تبلیغات و بازاریابی و بهره‌گیری از رسانه‌های دیداری ـ شنیداری و مکتوب برای معرفی پتانسیل های گردشگری میان دو کشور؛ اعمال سیاستهای تشویقی برای فعالان این حوزه؛ حذف موانع دست‌وپاگیر اداری در حوزه صدور روادید؛ ارتقاء سطح کیفی و قابل قبول امکانات و تأسیسات گردشگری (هتل‌ها، هتل‌آپارتمان‌ها و غیره)؛ تصویب مشوق‌ها و تسهیلات برای جذب گردشگران تاجیک توسط دفاتر داخلی؛ ایجاد و گسترش همکاری‌های دوجانبه در زمینه گردشگری در قالب قراردادها، مقاوله‌نامه‌ها، تفاهم‌نامه‌ها و پروتکل‌ها میان دو کشور از جمله راهکارهایی است که می‌تواند دیپلماسی گردشگری میان دو کشور را تقویت نماید.
